شش حالت معمول و پوزیسیون آشنای شطرنجی :
در کتاب اسرارِ آخر بازی استادان بزرگ ، استاد بزرگ “آندرو سولتیس” به درستی اشاره می کند که بسیاری از بازیکنان ضعیف تر ، آخر بازی را به دلیل آنکه توجه ندارند در این مرحله ” اصول راهنما ” تغییر کرده اند ، به خوبی بازی نمی کنند ، آنها همان حس و حال و راهنماهای وسط بازی را دارند و همانگونه ادامه می دهند!”
در این مقاله شش وضعیت مرسوم در بازی را برایتان معرفی می کنم و توضیح میدهم راهنمای هر وضعیت چیست؟
این حالات (state) ها عبارتند از:
- شروع
- آخر بازی
- قلعه مخالف ( با وجود وزیر ها در صحنه )
- وسط بازی های با مرکز بسته ( closed) یا مرکز ثابت ( fixed )
- پوزیسیون هایی که در آنها یک بازیکن به آسانی پیروز است.
( این وضعیت بر دیگر وضعیت ها و حالات غالب و در اولویت نسبت به آنهاست .)
- الباقی وضعیت ها به ویژه وسط بازی های با مرکز باز و …
اگر بازیکن بیاموزد که این حالت ها را شناسایی کند و آنها را بفهمد ، درک خواهد کرد که چرا هر وضعیت نیازمندِ توجه خاص خود است و روش های شناخته شده برای ادامه بازی در هر حالت را خواهد آموخت.
این ماجرا مثل شناخت آب و هوای شهری که میخواهید به آن سفر کنید به شما کمک میکند لباس و وسایل مورد استفاده را بردارید مثلا اگر به بندرعباس سفر دارید اصلا نیازی به کاپشن نیست حتی در زمستان یا لازمه سفر به شمال همراه داشتن وسایل شناست
- شروع
از هنگامه ی آغاز ،تا زمانی که تمامی سوار های شما جهت عملیات وسط بازی بسیج (mobilized ) شوند .
دیدگاه های کلیدی عبارتند از :
A ) گسترش مفید :
اساتید بزرگ استثنائات را خوب می دانند ( حرکت دوباره با سوار ، تاخیر در قلعه و …) دیگر بازیکنان بهتر است نیروها را بسیج کنند و آنهم با حداکثر سرعت ممکن .هر سوار را به یکباره بسیج کنید و دو بار با آن حرکت نکنید
( مگر آنکه نیرو بگیرید یا جلو از دست دادن نیرو را بگیرید ) برای بازیکنان متوسط بسیار مهم است که تا رخ ها را بسیج نکرده اند دست نزنند .یعنی دوری از عملیات زود هنگام .
B) قلعه رفتن به جهت امنیت شاه :
این تنها حرکتی است که با گسترش یک باره ی دو سوار ” تمپ ” به دست می آورد .
( بر خلاف آنکه تازه کاران فکر می کنند که تمپ می دهد! )
C ) به کار گیری مهره های تان جهت تلاش در کنترل ( یا خنثی کردن کنترل حریف ) در مرکز
D) همواره به گسترش سوار های کندتر ( اسب ها ) پیش از سوار های دور برد اولویت دهید .
E ) حرکاتی را انجام دهید که می بایست بازی شوند، پیش از حرکاتی که برایشان انتخاب دارید(انعطافflexibility )
F ) زمان ارزشمندتان را بیهوده در مرحله شروع صرف نکنید بلکه زمان را برای پوزیسیون های مهم و زمان بر بعدی ذخیره کنید.
- آخر بازی
مرحله ای از بازی که شاه نقش فعالی در بازی ایفا می کند.
- اغلب تلاش برای انجام سریع هر عملیاتی اشتباه است . تکرار در وضعیت ( شکنجه روسی !!) یا از دست دادن تمپ حتی ممکن است مفید باشد.
- شاه می بایست فعالانه در جدال بازی شرکت کند و امنیت آن در گرو جنگندگی آن است !
- موضوع فضا عموما بی فایده است ( مگر درباره پیاده هایی که تهدید به ترفیع دارند ) سوار های حریف می توانند از عقب پیاده ها آنها را از پشت مورد حمله قرار دهند و اینگونه یک برتری فضا در وسط بازی به ضعف در آخر بازی منجر می شود.
- ساختار پیاده ای باید در آخر بازی از منظر دیگری دیده شود .
مثلا یک پیاده ایزوله ضعیف در وسط بازی ممکن است پیاده رونده ی برنده ای در آخر بازی باشد .
- مرکز گرایی … همچنان اهمیت دارد اما ممکن است توجه به ایده هایی چون ” مرکز گریزی” مثل داشتن پیاده های رونده خارجی ( دور ) در پوزیسیون کلید پیروزی باشد.
- سوار های دور برد در صفحه خالی تر ارزشمند تر شده و ارزش اسب ها با کاهش رو به رو می شود.
- نگه داشتن ماتریال برنده اهمیت دارد . ارزش نسبی فیل و اسب به نسبت کاهش پیاده ها کاهش می یابد!
- قلعه مخالف با وزیر ها در صحنه : خشن ترین و پر برخورد ترین نوع وسط بازی
- حمله و حمله و حمله به شاه حریف / اغلب با طوفان پیاده ای – هرکس سریعتر به مقصود برسد می برد .
- دراین حالت ماتریال نسبت به هر حالت دیگری بی اهمیت تر است ( در این رابطه آخر بازی در درجه دوم قرار دارد .)قربانی پیاده های خودی در مسیر شاه حریف و گشودن خطوط برای رخ ها و وزیر ومفید هم هست .
- نگه داشتن وزیر ها در صحنه به نفع بازیکنی است که حمله سریعتری دارد.
- حرکات پیاده ای در سمت شاه شما می بایست حمله حریف را کند یا متوقف کند در غیر این صورت دردسر ساز خواهد بود.
- وسط بازی با مرکز بسته یا ثابت ( یا حداقل با ماندگاری طولانی یا stable مثلا دیوار سنگی)
- راهنمای مشهور : پیکان پیاده های مرکزی e و d به چه سمتی اشاره دارند ( تعیین جهت بازی در جناح شاه و یا وزیر(
- اغلب در این وضعیت ها شما می توانید جناحی را جهت پیروزی در جناح دیگر واگذار کنید و چه بهتر که اگر این جناح مکان شاه حریف باشد ! ( بازی اسپاسکی –گلر 1968 در سیسیلی بسته ، نمونه خوبی است .)
- در پوزیسیون های بسته ، تمپ ها اهمیت کمتری دارند. لذا این امر به سوار ها و خصوصا اسب ها امکان مانور ( مانور های طولانی ) رامی دهد. بویژه آنکه با توجه به بسته بودن ساختار، اهمیت اسب ها و ارزش آنها به نسبت فیل ها بیشتر است !
- گشودن ستون ها از طریق شکافت پیاده ای برای فعال سازی رخ ها اهمیت دارد و بازیکنی که قادر باشد این کار را اول انجام دهد برتری بزرگی خواهد داشت !
- پوزیسیون هایی که یک بازیکن به آسانی پیروز است : ( اصول راهبردی زیر بر تمامی موارد دیگر ارجح است )
نکته : منظورمان پوزیسیون کاملا برنده ای که به سادگی از بازیکنی به نسبت دیگربازیکنان بسته به قدرت آنها متفاوت است . مثلا برای سطوح میانی ( متوسط) برتری (3.5+ تا 1.75+ ) یا از یک تفاوت تا یک سوار …
به شرطی که حریف هیچ جبرانی در ازای آن نداشته باشد و برای سطوح ضعیف تر، ممکن است از یک سوار تا یک رخ یعنی برتری ِ( 5+ تا 3.25+) و … باشد.
- بازیکنی که جلو است می بایست “ ابتدا به دفاع فکر کند “
البته واضح است که او نمی بایست passive و غیر فعال بازی کند. اما مهم ترین نکته این است که از بازگشت حریف به بازی ( مثلا با یک تاکتیک یا پیچیدگی غیر ضروری و …) جلوگیری کنیم و امکانی به او ندهیم .
- بازیکنی که جلو است باید از پیچیدگی ها به هر قیمتی که شده اجتناب کند ، مگر آنکه بی نهایت دقیق و کاملا از نتیجه آن اطمینان داشته باشد زیرا پیچیدگی ها باب طبع بازیکن بازنده است چرا که چیزی برای از دست دادن ندارد. مثلا بازیکن برنده باید سعی کند در جناح مشابه قلعه برود تا از پیچیدگی احتمالی بکاهد یا مثلا وقتی به سوارش حمله شده به جای حمله متقابل و … عقب نشینی نماید !
- اگر همه ی دیگر چیزها برابر است می بایست به فکر تعویض سوار ها و نه پیاده ها بود .
نکته : گذر زمان و پیشرفت بازی در شطرنج با تعداد سوارهای باقی مانده اندازه گیری می شود ( فوتبال با وقت ، و بیسبال با بازیکنان خارج شده )
هرچه تعویض کنید به آخر بازی نزدیکتر شده و آسانتر می برید .
- برای شاهتان گریز گاهی ( luft ) بگشایید تا از مات های ناگهانی یا مشکلات دیگر اجتناب کنید .صبور باشید و برای بردن زود هنگام عجله نکنید .
- بازیکن برنده نمی بایست ماتریالیستیک باشد . به جای آن باید همه نیروهایش را فعال و بسیج کند و از نیروی اضافی اش به خوبی بهره بگیرد.
- راهنماهای مراحل دیگر به نسبت این مرحله در درجه دوم اهمیت قرار دارند.مثلا اگر سوار جلو هستید و می توانید وزیر حریف را تعویض کنید اما ساختار پیاده ای تان خراب می شود .مثلا دوبله می شود هیچ ایرادی ندارد چون یک 0.2- در مقابلِ 3.25+ هیچ چیزی نیست !
- دیگر حالت ها بویژه وسط بازی ها با مرکز باز :
وضعیت هایی که عموما اتفاق می افتند ، اغلب توصیه ها و tips های عمومی شطرنج دراین جا کاربرد دارند
فلذا به چند توصیه محدود کفایت می کنیم:
- ساختار های ضعیف پیاده ای در این حالت بیش از حد ( به نسبت دیگر مراحل و حالات) اهمیت دارند ، چرا که به آسانی در دسترس نیروهای حریف بوده و هدف قرار می گیرند.
- ارزش نسبی سوارها از هر حالت دیگر به مقادیر طبیعی و نرمالشان نزدیک تر است.
- تعویض های پیاده ای و یا حرکات پیاده ای و ساختاری ( مثل قلعه رفتن ، تعویض وزیرها و…) ممکن است باعث انتقال از این حالت به دیگر حالات شود ، بنابر این باید آماده تغییر شیوه تفکرتان درهر لحظه ای باشید .
